Güle güle Büyük Usta… İzzet çapa İle röportajı. 86 yaşındaki fotoğraf sanat

Güle güle Büyük Usta…

İzzet çapa İle röportajı.

86 yaşındaki fotoğraf sanatçısı Ara Güler, Atatürk ile ‘tanışmasından’, 6-7 Eylül’e; Adnan Menderes'ten, Pablo Picasso'nun evine kadar anılarını ‘fırçalar’ eşliğinde İzzet Çapa'ya anlattı.

Dünyaca ünlü isimlerin fotoğraflarında imzası bulunan sanatçı, Charlie Chaplin'i felçli halde çekme fırsatı olduğu halde çekmediğini belirtirken, çektiği en güzel kadının İtalyan oyuncu Antonella Rinaldi olduğunu dile getirdi.

Hürriyet gazetesinden İzzet Çapa'ya konuşan Ara Güler'in söyleşisinin ilk bölümü şöyle:

Ara Abi sen kim bilir şimdi neler anlatacaksın da, ben nereden başlayacağımı bilemiyorum…
– O zaman ne demeye gelip karşıma oturdun ulan!

Dakika 1 gol 1! Ne soracağımı da unuttum. Bari gazetecilik ezberinden gidelim; çocukluğunuzdan başlarsak efendim…
– Bir yaz günüymüş, 16 Ağustos Perşembe… Anamın sancıları tutmuş ve altıyı çeyrek geçe de ben doğmuşum. O günden bugüne kadar da yaşıyoruz işte.

Allah daha çok ömür versin. Anne babandan bahsedelim mi biraz?
– Babam aslen Şebinkarahisarlı, annemse İstanbullu. İkisi de Ermeni. Dedemin yalnız Kadıköy'de altı tane evi vardı, o yüzden annemlerin İstanbul'da tam nerede oturduğunu bilmiyorum.

Annen zengin bir ailenin kızı yani…
– Evet öyleydiler.

Peki ya baba tarafı?
– Baba tarafında kimse yoktu ki! 1915 Ermeni Tehciri sırasında sürüldükten sonra bir daha ailesinden haber alamamış. Kalmış mı adam yetim! Bizimkini yatılı Ermeni mektebine yollamışlar da o yüzden ölmemiş. O mektebe gitmese, bunu da öldüreceklerdi. Büyük facialar vardır bu memlekette! Allah'ın belası bir memleketti, ne zaman ne olacağı da belli değildi.

Neyse biz ülkeyi bırakıp babana geri dönelim…
– Eczane sahibi zengin bir herifti. Bakma o zamanlar zaten 4, bilemedin 5 eczane vardı İstanbul'da. Ayrıca öyle şimdiki gibi bakkaldan alışveriş eder misali, "Bana bilmem ne ilacını ver" falan yoktu. İlaçlar dükkanın arkasında yapılırdı. Büyük kimyacıydı benimki. Eczacıbaşı'nın kurucusu Süleyman Ferit Bey de sınıf arkadaşıydı.

Eczacıbaşı sonradan aldı yürüdü ama…
– Babamın yanında çoluk çocuk gibi kalıyordu aslında. Fakat 1956'da Adnan Menderes, kalkınma fonundan Türk sanayici ve eczacılarına büyük yardımlar etti. İşte ondan sonra Eczacıbaşı da Eczacıbaşı oldu.

Nasıl bir ortam vardı evde?
– O zamanlar buradaki Ermeniler, Fransız aileleri gibi yaşardı. Entelektüel bir yapımız vardı. Her birimiz en az 2-3 lisan konuşurduk. Beni de en iyi mekteplerde okuttular hep.

Sen kaç lisan biliyorsun peki?
– Türkçe, Fransızca, İngilizce, Ermenice biliyorum. Gerisini saymayayım, s*ktir et.

Sınıfta kalmayan herif adam olmaz
Seni sınıfta oturmuş öğretmeni dinleyen bir çocuk olarak hayal bile edemiyorum Ara Abi. Hakikaten nasıl bir öğrenciydin?
– Nasıl olacağım, haylazın tekiydim. 3 kere sınıfta kaldım. Zaten bana sorarsan, sınıfta kalmayan herif, adam olamaz. Hep bir korku vardır dersleri iyi olan öğrencilerde, o korkudan dolayı da sürekli çalışırlar.

Evdekiler ne diyordu senin bu adam olma "stratejine"?
– Sokaklarda serserilik yapmayayım diye babam ortaokulun sonunda İpek Film'de işe koydu. Sinema şirketlerinin patronu, İsmail Cem'in babası İhsan Bey eczaneden arkadaşıydı.

Ne iş yapıyordun film şirketinde?
– Ne yapacağım ulan? Verdikleri her işe koşuyordum.

Çekirdekten sinemacısın yani…
– Benden başka orada çalışan herkes sinemacı oldu, ama benim macera yarım kaldı.

O niye?
– Yeni bir filmin fragmanını göstermek için onlarca insanı şirkete davet etmişlerdi. Gösterim sırasında odanın kapısını bir açtım, baktım her taraf yanıyor. Ama öyle böyle değil, çok büyük bir yangın çıkmıştı binada. İtfaiyenin damdan en son kurtardığı adam bendim. Anam üzüntüden şeker hastası oldu o gün. Babam da bir daha izin vermedi sinema yapmama.

Sen de, "sinema olmazsa tiyatro yaparım" mı dedin?
– Muhsin Ertuğrul babamın arkadaşıydı zaten. Oyunlar için gerekli bütün makyaj malzemeleri bizim eczanede yapılırdı. Tiyatroyla hep ayrı bir bağım vardı. Her akşam piyesleri sahne arkasından izlerdim. Tahsilim de tiyatro üzerinedir zaten.

Oyun da yazmışsın duyduğum kadarıyla…
– Dokuz tane bir boka yaramaz piyes yazdım. Her şiir yazan kendini şair zanneder ya… Çocukça bir hevesti benimkisi, öyle çıkıp da oyun yazarıyım diyemem. Hikayeler falan da yazıyordum ayrıca. Hatta Ali İhsan Aygün takma adıyla, Yeni İstanbul gazetesinin öykü yarışmasına katılmışlığım bile var.

Neden takma isim kullandın Ara Abi?
– Ermeni olduğumdan işin içine kamış koymasınlar diye, neden olacak? Ama kazandıktan sonra gittim dedim ki benim adım Ara Güler'dir.

Küçükken Atatürk'le tanıştığın doğru mu?
Florya Köşkü'nün yanındaki halk plajının üstünde evimiz vardı. Atatürk de zaman zaman oraya gelir denize girerdi. Atatürk'ü görmüşümdür. Çünkü hep orada otururdu, çizgili mayosuyla. Öyle barikat falan da yoktu. O geldiğinde biz de bütün veletler toplanırdık. Daha küçüğüz tabii, Atatürk'ün kim olduğunu bilmezdik bile.

Sonra tanıştın mı bari?
Ulan ne tanışması? Küçüğüz diyorum, kafan mı basmıyor? Arkası kesik bir sandalı vardı. İşte ben o sandalın arkasına takılıp yüzen veletlerden biriydim. Olay bundan ibaret.

Gelelim o zaman muhabirlik "virüsünü" kapmana!
Sinema şirketi yanınca, babam beni hikaye yazıyorum diye Yeni İstanbul Gazetesi'nde işe soktu. 1950'de muhabir oldum. Ondan sonra da b*ku yedim; işte bugüne kadar geldim.

6-7 Eylül olayları sırasında muhabirdin öyleyse?

Tabii, o günleri çok iyi hatırlıyorum. Yıl 1955. "Halk Oyunlarını Yayma ve Yaşatma Kurumu" vardı. Açıkhava Tiyatrosu'nda bir gösteri olacaktı. Benim vazifem de gidip fotoğraf çekmekti. Neyse ben çıktım yola, İstiklal Caddesi'nde yürüyorum. Bir de ne göreyim? Camı çerçeveyi indiriyorlar her yerde.

Ne yaptın peki?

Taksim Sineması'nın karşısında balkonu olan bir kahvehane vardı. Hemen oraya sığındım. Dışarda o ona bağırıyor, camlar kırılıyor, tüm dükkanlar yağmalanıyor; anlayacağın tam bir kaos. Millet dükkanların vitrinlerinden içeri dalıp yeni elbiselerle çıkıyordu. Kocaman herifler 3 paltoyu birden üstlerine giyiyorlardı. Soygun oldu, resmen soygun!

Tam bir rezillik…

– Mehmet Cemal’in anasının Gilda diye bir dükkanı var, süs eşyaları satılıyordu. Gittiğimizde, “Cemal Paşa’nın dükkanıdır burası” diye engel olmaya çalışıyorlardı. “Gilda Türk değildir. Gilda ne demek?” diye başladılar yıkmaya. O zihniyet bugün olsa bütün Türkiye yıkılır, bir tane dükkan kalmaz çünkü gavur isminden geçilmiyor.

Aklın sizin eczanede kalmıştır…

– 6 Eylül öğleden sonra başlayıp 7 Eylül sabahına kadar süren olaylarda 73 kilise, 7 ayazma, 2 manastır, bir fabrika ile 5538 gayrimenkul tahrip edildi, ama bu olayda Beyoğlu'nda tek dokunulmayan dükkan babamın dükkanıdır.

Şanslı adammış baban…
– Ne şanslısı ulan? Bizim eczaneyi ilk yardım kliniğine çevirmişlerdi de ondan yıkmamışlar. Yaralananların hepsi oradaymış. Bu da işlerine geldiği için dokunmamışlar. Yoksa etraftaki tüm dükkanları talan etmişler. İptidai bir memleketti burası, iptidai!

Dönemin başbakanı Adnan Menderes’le çok vakit geçirmişsin…

– Sorma, Adnan Menderes benim canıma okumuştur o dönem.

Hayrola niye?

– İstimlaklar yapılırken devamlı yanında olmamı isterdi de ondan.

Sen pek istemediğin yerde duracak bir adama benzemiyorsun halbuki…

– O zamanlar Hayat Dergisi’nde çalışıyordum. Mecmua ilk çıkacağı zaman, 100 bin satar diye hesap etmiştik. Ona göre kağıt stoğu yaptık, fakat 400 bin satınca boku yedik. Düşün bir, kağıt ta Macaristan’dan geliyor.

Yeni kağıt siparişi verseydiniz siz de…

– Ulan sen hangi dönemden bahsettiğimin farkında mısın? Matbaada baskı yapılacak kağıdın dağıtımı hükümete bağlıydı. İstedikleri haberleri basmayanlara kağıt mağıt vermiyorlardı. Biz de mecbur kalıyorduk bu p*zevenkin suyuna gitmeye. Beni sevdiği için Adnan Menderes’e yağ çekme görevi de bana verilmişti. O yüzden her gittiği yerde peşindeydim.

O çalkantılı dönemde meslektaşların öoğu ya gözaltına laındı ya da hapse girdi. Senin var mı böyle bir tecrüben?

– Bu memleketin çalkantısız dönemi mi var? 27 Mayıs İhtilali olduğunda gittim çektim, tankları falan… O sırada Time Life, Stem ve Paris Match'ın buradaki temsilcisiydim.

Hemen içeri aldılar tabii..
– Sorduğun suale cevap mı vereyim, yoksa sen mi anlatırsın?

Tamam sustum dinliyorum?
– Neyse ihtilal oldu, fotoğrafları çektim, filmleri yıkamadan beş rulo hazırladım; yurtdışına göndermek için üzerine etiketlerini yapıştırmıştım. Filmleri gören gümrükçü, "Abi hergün buradasın. Seni tanıyoruz. Ama bu tank resimlerini nasıl göndeririz? Bizim ağzımıza s*çarlar" dedi.

Sen ne yaptın peki?
– Ne yapacağım? Resimleri tasdik ettirmek için Radyoevi'ne gittim. Sonuçta her şey orada bitiyor. Kenan diye bir albay resimlere bakıp, "Bunlar ne?" diye sordu. UIan sanki p*ezevenk bu memlekette yaşamıyor. Başladı beğenmediklerini atmaya. Aklı sıra bana sansür uyguluyor. "Hepsini atıyorsun, ben Time muhabiriyim. Adamlara kartpostal mı göndereyim? Sen istediğin kadar ihtilal yap, ben o resimleri göndermezsem dünyanın hiç bir şeyden haberi olmaz" dedim. O da yanındakilere "Çok konuşuyor, alın şu i*bneyi" diye bağırdı.

Nereye götürdüler seni?
– Daha bir gün önce makineli tüfekle o radyoevini basan herifler, tutup kolumdan beni genel müdürün boş odasına götürdü. Kapının önüne de kaçmayayım diye bir er koydular. Arada gidip çocuğa, "Bana sigara ver ulan!" falan diyordum. Sabaha karşı aşağıdaki beni çağırdı, resimleri verdi, "S*ktir git" dedi.

Sonuçta yurtdışına yollayabildin fotoğrafları..
– Yolladım yollamasına da, bu olay yüzünden Türkiye'deki ihtilal dünyada 24 saat "rötarlı" çıktı.

Sophia Loren beni arkadaşı sanıp poz verdi

Biraz havayı yumuşatalım… Fotoğrafını çektiğin en güzel kadın kimdi?

– Kesinlikle Antonella Rinaldi! Müthiş bir İtalyan hatundu.

Sophia Loren'den de mi güzeldi?
– Yahu bırak onu bunu, Antonella muazzamdı.

Sophia'yı da çektin ama değil mi?
– Hem de ne çekmek! 11 kere gittim Cannes Film Festivali'ne. Bir keresinde Sophia, kocası Carlo Ponti'yle gelecekmiş. Otelin önünde müthiş bir kalabalık, her taraf fotoğrafçı kaynıyor. Hiç ipimde değil, ben milyon kere çekmişim Sophia Loren'i… Ben o fotoğrafçıların arasına girmiyorum, lüks muhabirim randevuyla çalışıyorum anladın mı? Neyse "Kim bekler bunları?" deyip asansöre doğru yürüdüm. Arkamdan kim geldi dersin?

Albay Kenan mı?
– Zevzeklik etme. Bir baktım Sophia ve Carlo da asansöre doğru yürüyor. Hop, ben de otel müşterisi gibi bindim arkalarından. Suratımı tanıyorlar, ama kim olduğumu bilmiyorlar. Gazeteci olduğumu bilseler anında atarlar. Dokuzuncu katta indiler. Takibe devam ettim. Hep birlikte yürüyoruz, zannedersin aynı ailedeniz. Neyse süitlerine geldik, "Oh be patırtıdan kurtulduk" dediler. Makinemi bir kenara bıraktım, bunlarla sohbet etmeye başladım.

Sen, Carlo ve Sophia mı var sadece odada?
– Birkaç kişi daha vardı canım. Ben de aralarında kaynayıverdim işte. Baktım Sophia yatak odasına geçti. Ayakkabılarını çıkarttı rahat etmek için, yatağın üzerine oturdu. Hemen, "Böyle birkaç kare resmini çekeyim mi senin?" dedim; o da, "Çeeek" dedi. Beni hâlâ arkadaşlarından biri zannediyor (gülüyor).

Ara istedi bir göz, Sophia verdi badem göz…
– Fotoğrafları çektim, İstanbul'a yolladım. Rezalete bakar mısın, gazete, "Muhabirimiz Sophia Loren'in yatak odasında" diye manşet yapmış. Karıyı düzmüş gibi olduk iyi mi?

Her ünlü kolay kolay 'çeek' dememiştir herhalde?

– Ne kolayı, resim çekmek uğruna akıl hastanesine yattım

Neden yaşadıkların yüzünden sinirin mi bozuldu?

– Yok ulan o kadar da değil Ürdün Kralı Talal akıl hastanesinde yatıyordu. Adamın öyle bir karısı vardi ki, kafayı üşütmemesi işten bile değildi. Tüm dünya basını devrik kralın bir kare fotoğrafını çekmek için yarış halindeydi, ama başaran yoktu. Neyse ben bunun resmini çekmek için hastaneye gittim. Tabii, almıyorlar içeri. Başladım garip garip hareketler yapmaya, 'hastayım' falan demeye. Maksat hastaneye deli olarak girip fotoğraf çekebilmek!

Çekebilsin mi bari?
– Gittiğimin ilk günü bana bir iğne yapmazlar mı feleğim şaştı. Fotoğraf çekmeye teşebbüs edince Talal'ın korumaları, "Bir daha seni görürsek vururuz" dediler. O gece hastaneden kaçtım.

İçende ukte kalmış fotoğrafını çekemediğin başka kimler var?

– Bir tane çok zorlamama rağmen çekemediğim, bir de fırsat olmasına rağmen bile bile çekmediğim var.

Senin gibi adam fırsatını bulup deklanşöre basmaz mı?

– Pire gibi dolanarak dünyanın en cevval tipini yaratmış Charlie Chaplin'i felçli halde çekmek bana yakışmazdı da ondan. Chaplin benim dünyamı kuran, bana vizyonu veren, hayata bakmayı öğreten adam… O zamanlar İsviçre'de bir satoda yaşıyordu.. Karısı da Amerikalı ünlü yazar Eugene O'Neill'in kızı Oona'ydı. Bunların şatosunun önünde 3 gün kar kıyamet demedim bekledim. Sonunda Oona donmamdan korkup, "Konuşursan konuş, ama resim çekme" dedi.

E yine çaktırmadan çekseydin, son fotoğrafı olurdu…
– Adam yürüyen iskemlede, felçli resimlerini çektirip akıllarda böyle bir imaj bırakmak istemiyordu. Çünkü o da benim gibi elimdeki fotoğraf makinesinin acımasız olduğunu biliyordu.

Objektifinden kaçan isim kimdi?

– Jean Paul Sartre! Tam ayağının altına alıp dövmelik, şımarık, Fransız Rosif diye bir sekreteri vardı herifin. Gece sokakta görsem de karanlıktra benzetsem şu p*zevengi diye içimden çok geçirdim, ama yapamadım. Aslında kazığı şuradan yiyorsun; Türk olduğun için… Türk gazeteci olduğunu duyduklarında yarı yarıya kaybediyorsun. Bir de o it araya kamış koydu. Sonunda birkaç resmini çektim Sartre'nin, ama kendisiyle konuşma fırsatım olmadı.

Sağlık olsun sen de gidip koskoca Picasso çektin!

– Ulan çektim, ama çekene kadar neler çektim, sen gel onu bana sor. Herkes adamı tanımak istiyor, fakat bir o kadar da çekiniyor. Oğlu benim arkadaşımdı. Bir gün yemeğe davet etti, gittim. Masada muhabbet ederken, "Babamla seni bir araya getirmemi istiyorsun, ama o beni hiç sevmez" dedi.

Neden sevmezmiş?

– Yahu Picasso kaç çocuğu olduğunu bile bilmezdi. Mahallede atlamış durmuş işte. Antika bir herif…

Sonunda nasıl kesişti peki yollarınız?

– Fotoğrafçılığını yaptığım Skira Yayınevi, Picasso'nun kitabını basacaktı. Patron da arkadaşım. "Beni yanında götürmezsen senin için ne bir fotoğraf çekerim ne de bir daha seninle konuşurum" dedim. Ev atmosferindeki fotoğrafları çekme görevini yaptım.

Tehditle ulaştın Picasso'ya yani…

– Gittim, üç gün evinde kaldım. Bir ara bana dönüp, "Sen benim bu kadar fotoğrafımı çekiyorsun, ben de senin remini çizeyim" demez mi! Düşünsene çağın en büyük ressamı Picasso beni çizecekti, ama herif 90 küsur yaşında ulan. Verdiği sözü beş dakika sonra unutur diye, başladım etrafında boş kağıt aramaya. Her yere baktım, bir temiz sayfa bulamadım. En sonunda çektim kütüphanesinden bir kitap, açtım kapağını, uzattım Picasso'ya. İçimden de, "Nasıl olsa sayfayı yırtıp alırım" diye geçiriyorum.

Sözünü unutmadan çizdi mi resmini?
– Çizdi tabii. İmzasını da attı. Türkiye'de bir tane orjinal Picasso vardır, o da benim evimde.

Kitabını geri verseydin adamın?

– Ulan sonra baktım, kitap da antika. Sayfasını yırtmam imkansız. Onu da öylece alıp, yanımda getirdim.

Dali 10 dakikalık poz için 25 bin dolar istedi
Ressamlarla devam edelim… Salvador Dali desem…

– Herif Dali değil, bildiğin deli. O da az uğraştırmadı beni. İlk tanışmamız Paris Meurice Otel'de kaldığı süitte oldu. Kapısını çaldım, içeri girdim. Burun burunayız herifle. Öfkeli gözlerle bana baktı, "Niye fotoğrafımı çekmek istiyorsun?" diye sordu. Benden "Ünlü bir kişisiniz de ondan" cevabını aldıktan sonra şöyle bir baktı, "Peki. 10 dakika poz veririm ve 25 bin dolar isterim" dedi.

Pamuk eller cebe…
– "Yanımda nakit yok gidip alayım" diye ayrıldım otelden. Parayı bırak, istediğim gibi çekim yapmam için en az bir saat lazım. Neyse biz hem vakit hem de nakit konusunda pazarlığımızı yaptık. Tekrar gittim bunun yanına. Fakat herif yerinde durmuyor, zannedersin makineyle eskrim yapıyor.

Neymiş derdi?
– Dali günlük yaşamında da gerçeküstü öğelerin peşinde bir adamdı. Öyle bir hava yaratıyordu işte. Bir ay boyunca böyle uğraştırdı beni, sonunda, "Ya dosdoğru çekeriz fotoğrafları ya da çeker giderim" dedim.

Dali'ye resti çektikten sonra ne oldu?
– Ertesi gün için söz verdi. Bir gittim, bu sefer odada üç Fransız gazeteci var. "Bunların gözü önünde çalışamam" dedim. Onları göndereceğine söz verdi.

Fotoğraf değil rest çekiyorsun adama…
– Bu aldı gazetecileri karşısına, "Katranın kimyasal formülünü bilir misiniz?" diye sordu. Ulan nereden bilsin adamlar? Neyse baktı hiçbirinden ses yok, Dali kendisi verdi formülü. Sonra da "Ben bastonumu bir kazan katranın içine soksam, o baston 25 bin dolar eder. Siz aynısını yapsanız, hepinize aptal derler. Anladınız mı?" dedi. Gazeteciler başlarını sallayınca da, "İyi o zaman gidip yazın ne anladıysanız" diye adamları gönderdi. İşte ben de o gün Salvador Dali'nin fotoğraflarını çektim. Resimlerden birini de imzalattım. Herif ne kullandıysa 24 saat kurumadı attığı imza. Ee haydi artık keselim, yoruldum ulan!

Tamam tamam son bir soru… Genelde huysuz ve aksi bir izlenimin var.
– Enayiliğe kızıyorum da ondan. Herif enayi bir şey soruyor, azarlıyorum. O zaman da aksi olmuş oluyorum. Anladın mı? Bitti mi şimdi?