Araplarla müttefik olan Karluklar, İslâmiyetin Çin’e kadar yayılmasına yol açtılar.
Karluklar
Karluklarda Göktürklerin “On-Ok” kolundan idi. Altaylar’ın batısındaki Kara İrtiş ve Tarbagatay civarında oturuyorlardı. Karluk (karlık, kar yığını) anlamına gelir. Üç kabileden oluşmuş bir topluluk idiler. Beğleri “Kül Erkin” unvanını taşıyordu. İstemi Yabgu zamanında Göktürk imparatorluğu’nun gücünü arttıran bir Türk kavmi olarak dikkat çekmişlerdir. I. Göktürk imparatorluğu yıkıldıktan sonra, diğer bazı Türk boyları gibi Karluklar da bağımsızlıklarını ilân ettiler.
II. Göktürk imparatorluğu zamanında tekrar Büyük Türk Hakanlığına bağlandılar. II. Göktürk imparatorluğu da yıkılınca, öteki bölümlerde gördüğümüz gibi, başkent Ötüken’e Uygur Türkleri hâkim olmuştu. Karluklar, Uygur Hakanlığına tâbi oldular. Ancak, kendi başbuğlarının yönetiminde idiler.
Talas Savaşı
Karluk-Arap işbirliği, 751 yılında, Talas boylarında, Çin’e karşı büyük bir zafer kazanılmasına yol açtı. Bu zaferden sonra Araplar Çin’e doğru ilerlemiş, Orta Asya yine Türk hâkimiyetinde kalmıştı. Ayrıca, Türkler Müslümanlığın esasını öğrenerek, kendiliklerinden bu dini benimsemeye başlamışlardı. Bu hissî yakınlaşma, zamanla Türklerin islâmiyeti resmen kabul edişlerine kadar devam etti.
Karluklar Uygurlarla bir süre iktidar yarışına girdiler ama başarı sağlayamadılar. Onun için Ötüken’in, yani Uygurların üstünlüğünü kabul ettiler. Bu dönemde siyasî isim olarak Karluk değil, “Türkmen” adım taşıyorlardı.
Kırgızlar, 840 yılında Ötüken’de Uygur hâkimiyetini yıktıkları zaman Karluk yabgusu tam bağımsızlık ilân etti ve “Kara Han” unvanını aldı. Şimdi Karlukların (Türkmenlerin) başkenti Balasagun yakınındaki “ Kara Ordu” şehri idi. Tarihçiler, görgü tanıkları, “Kara Ordu o çağdaki Türk illerinin en güzeli idi” diyorlar.
Karluklar, bu isim altında da uzun süre varlıklarını korudular. Fakat hükümdarları Kara Han’dan sonra bu devlet “Karahanlılar Devleti” olarak anılacak ve gelecekteki “İslâm Türk Büyük Karahanlı Devleti”nin temeli atılmış olacaktı.
Karahanlılar Devleti’ni ayrı bir bölümde, yeni bir çağı, Türklerin Müslümanlığa geçiş çağını başlatan devlet olarak göreceğiz. Fakat Büyük Karahanlılar Devletinden sonra da “Karluk” adını bırakmayan bir beylik (Karluk Beyliği) Karahanlılara bağlı olarak 1215 yılına kadar yaşamıştır. Bu tarihte Karluk Beyliği Moğol hâkimiyetine alındı.
Kaynak: Türklerin Altın Kitabı
