Pazırık Kurganı, Doğu Altay’da, Balıklıgöl yakınında, Yan Ulağan ırmağının kıyısında küçük bir vadidedir. Burada bugün de Hun Türklerinin torunları yaşıyor.
Pazırık vadisinde bulunan kurganlar (Hun büyüklerine ait mezarlar), M.Ö. 4. ve 3. yüzyıllara aittir ve Hun sanatını yansıtan örneklerle, âdetlerini gösteren belgelerle doludur. Bu vadiden başka Berel, Tüketa, Noin-Ula, Başadar, Şibe, Katanda bölgelerinde de bugüne kadar bulunan kurganların sayısı 40’tan fazladır. Ne yazık ki bunların çoğu soyulmuş bulunuyor. Çünkü eski Türkler öteki dünyada hayatın devam ettiğine inanır ve ölen kişi sonraki hayatında faydalansın diye elbisesi, gerekli eşyaları, silâhları, binek atı, at koşumları, kadın hizmetkârları ile birlikte gömülürdü. Ölü, mumyalanırdı.
Kurganlar buzlar altında kaldığı için bozulmadan çıkarılan cesetler de vardır. Ahşap ve deri eşya çoktur. Madenîeşyaların hemen hemen hepsi bronzdandır. Altın eşyalarda bulunmuştur.
Aralıklı olarak devam eden kazılarda çıkarılan kurganlar, daha çok üzerlerine taş yığılarak yapılmış tepeler ya da höyükler halindedir. Asıl mezar bu tepenin altında, büyük bir odanın içindedir. Buralardan çıkarılan eşyaların çoğu Leningrad’daki Ermitaj müzesindedir ve yalnız bunların sayılması ve resimlenmesi bir cildi doldurur.
Pazırık Kurganı, bölgede ele geçirilen objeler ve eserlerden dolayı UNESCO Dünya Mirası Bölgelerinden birisidir.
